SửaNote

Sửa

Thứ tự

Loại chủ đề

Cấp Level

Tiêu đề

Nội dung

Động niệm là khởi lên một ý nghĩ, một ý niệm hoặc một ý định trong tâm. Đây là giai đoạn đầu tiên của mọi hành động, bởi vì mọi hành động đều bắt nguồn từ suy nghĩ.

1. Giải thích về động niệm

“Niệm” có nghĩa là suy nghĩ, tư tưởng, ý thức.

“Động” có nghĩa là khởi lên, xuất hiện.

“Động niệm” có nghĩa là tâm bắt đầu có một ý nghĩ, dù là thiện hay ác, tích cực hay tiêu cực.

Trong Phật giáo, nghiệp (karma) được hình thành qua ba con đường: thân (hành động), khẩu (lời nói), và ý (ý nghĩ, tâm niệm).

1. Nếu chỉ là ý nghĩ thoáng qua, không nuôi dưỡng, không cố ý thì nghiệp xấu rất nhẹ, có thể không đáng kể.

2. Nếu ý nghĩ xấu được nuôi dưỡng liên tục, lặp đi lặp lại, hoặc tạo ra sự hận thù mạnh mẽ trong tâm, thì nó vẫn gây ra nghiệp xấu ngay cả khi chưa hành động.

Làm sao để không tạo nghiệp xấu từ tâm?

1. Khi một ác tâm xuất hiện, hãy quán sát nó mà không dính mắc, để nó tự sinh tự diệt.

2. Nuôi dưỡng tâm từ bi, hỷ xả để thay thế những ý nghĩ tiêu cực.

3. Thực hành chánh niệm để kiểm soát tâm ý trước khi nó biến thành hành động xấu.

Ví dụ:
Khi nhìn thấy một người nghèo khổ, bạn khởi lên suy nghĩ muốn giúp đỡ → Đây là động niệm thiện.

Khi ai đó xúc phạm bạn, bạn khởi lên suy nghĩ muốn trả thù → Đây là động niệm ác.

2. Vì sao động niệm quan trọng?

Là nguồn gốc của mọi hành động: Mọi việc làm (thiện hay ác) đều bắt đầu từ một ý nghĩ ban đầu.

Quyết định nhân quả: Nếu động niệm thiện, bạn gieo nhân thiện; nếu động niệm ác, bạn gieo nhân ác.

Ảnh hưởng đến tâm thức: Nếu thường xuyên động niệm xấu, tâm bạn sẽ dần tiêu cực; nếu thường xuyên động niệm tốt, tâm bạn sẽ an lạc.

3. Làm thế nào để kiểm soát động niệm?

Quán sát tâm: Nhận biết khi nào một ý nghĩ khởi lên, quan sát nó mà không bị cuốn theo.

Chuyển hóa niệm xấu thành niệm tốt: Khi có suy nghĩ tiêu cực, hãy thay thế bằng suy nghĩ tích cực.

Thực hành chánh niệm: Sống tỉnh thức trong hiện tại, không để tâm chạy theo vọng tưởng.

4. Kết luận
Động niệm là bước đầu của mọi hành động và là cội nguồn của nhân quả. Muốn thay đổi cuộc đời, trước hết phải kiểm soát được niệm khởi lên trong tâm.

Khi tiếp xúc với lục trần, cách động niệm đúng đắn sẽ quyết định tâm bạn có bị ràng buộc hay được giải thoát.

Lục trần là gì?
Trong Phật giáo, lục trần là sáu đối tượng của giác quan, bao gồm:

1. Sắc (hình ảnh, màu sắc – đối tượng của mắt)

2. Thanh (âm thanh – đối tượng của tai)

3. Hương (mùi hương – đối tượng của mũi)

4. Vị (vị giác – đối tượng của lưỡi)

5. Xúc (cảm giác khi chạm vào – đối tượng của thân)

6. Pháp (tư tưởng, ý niệm – đối tượng của ý thức)

2. Động niệm như thế nào khi tiếp xúc với lục trần?
Khi gặp bất kỳ đối tượng nào của lục trần, tâm ta thường khởi niệm theo ba hướng: tham, sân hoặc si. Để tránh rơi vào những tâm niệm bất thiện, cần có cách ứng xử đúng đắn:

1.  Khi tiếp xúc với sắc (hình ảnh, sự vật, con người)
Không khởi tham đắm hoặc sân hận: Khi thấy vật đẹp, người đẹp, không để tâm dính mắc vào yêu thích hay khao khát chiếm hữu. Khi thấy vật xấu, người xấu, không sinh tâm chán ghét, khinh thường.

Động niệm đúng: Quan sát sắc như nó đang là, không thêm thắt phán xét. Nhìn sắc tướng với trí tuệ, biết rằng mọi thứ đều vô thường, không bền lâu.

2. Khi tiếp xúc với thanh (âm thanh, tiếng nói)
Không để tâm dao động trước lời khen chê: Khi nghe lời khen, không sinh tâm kiêu ngạo. Khi nghe lời chê, không sinh tâm sân giận.

Động niệm đúng: Nghe với tâm bình thản, không bị cuốn theo. Nếu nghe điều hữu ích, tiếp thu; nếu nghe điều tiêu cực, bỏ qua.

3. Khi tiếp xúc với hương (mùi hương)
Không sinh tâm tham ái hoặc chán ghét: Mùi hương dễ chịu không làm tâm đắm nhiễm, mùi hôi không làm tâm bực tức.

Động niệm đúng: Biết rằng hương cũng chỉ là một hiện tượng vô thường, không có gì đáng dính mắc.

4. Khi tiếp xúc với vị (vị giác, thức ăn)
Không để tâm dính mắc vào ngon – dở: Khi ăn món ngon, không tham đắm; khi ăn món dở, không bực bội.

Động niệm đúng: Xem thức ăn là để nuôi dưỡng thân, không phải để thỏa mãn dục vọng. Quán chiếu rằng thức ăn cũng vô thường, chỉ là nhân duyên tạm thời.

5. Khi tiếp xúc với xúc (cảm giác cơ thể)
Không quá chìm đắm vào cảm giác dễ chịu, cũng không chán ghét cảm giác khó chịu:
Khi chạm vào vật mềm mại, ấm áp, không sinh tâm tham luyến.
Khi gặp nóng lạnh, đau đớn, không sinh tâm sân hận, bực bội.

Động niệm đúng: Nhận biết rằng cảm giác trên thân cũng chỉ là hiện tượng sinh diệt, vô thường, không có gì là “ta” hay “của ta”. Khi đau đớn, thay vì phản ứng theo thói quen, có thể quán chiếu rằng cảm giác này đến rồi sẽ đi.

6. Khi tiếp xúc với pháp (ý niệm, tư tưởng, ký ức, cảm xúc)
Không để tâm bị cuốn theo suy nghĩ vọng tưởng:
Khi nhớ về chuyện vui, không để tâm chìm đắm trong hoài niệm.
Khi nghĩ đến chuyện buồn, không để tâm khởi lên phiền não.

Động niệm đúng: Quan sát mọi ý niệm khởi lên mà không dính mắc. Biết rằng mọi suy nghĩ chỉ là pháp sinh diệt, không có thực thể cố định. Khi một ý niệm đến, hãy nhận ra nó, quan sát nó, rồi để nó tự nhiên tan biến.

3. Nguyên tắc chung khi tiếp xúc với 6 trần

1. Quán nhân duyên - Quán vô thường – Quán vô ngã – Tất cả do nhân duyên hợp thành, Tất cả các trần cảnh đều tạm bợ, không có tự ngã, bản thể, thay đổi không ngừng. Nếu bám chấp, chỉ tạo thêm khổ đau.

2. Không chấp thủ, không xua đuổi – Đừng tham đắm điều dễ chịu, cũng đừng ghét bỏ điều khó chịu.

3. Thực hành chánh niệm – Khi tiếp xúc với 6 trần, hãy nhận biết sự tiếp xúc đó mà không để tâm bị lôi kéo theo.

4. Kết luận
Khi tiếp xúc với 6 trần, cách động niệm đúng là giữ tâm tỉnh giác, không bám chấp – Không xua đuổi, không sinh khởi tham – sân – si. Hãy quán chiếu rằng tất cả đều vô thường, chỉ là nhân duyên tạm thời, vô ngã. Nếu giữ được sự tỉnh thức này, tâm sẽ không bị trói buộc bởi ngoại cảnh, từ đó đạt được sự an nhiên, tự tại.

Chi tiết

Xuất Excel

Danh sách