SửaNote

Sửa

Thứ tự

Loại chủ đề

Cấp Level

Tiêu đề

Nội dung

1. Dính mắc là gì?

Dính mắc là trạng thái tâm bám víu vào một điều gì đó, khiến nó trở thành một phần quan trọng trong tâm trí, không thể buông bỏ. Khi dính mắc, ta có xu hướng:

Bị ràng buộc vào cảm xúc hoặc đối tượng (ví dụ: yêu thích quá mức một thứ gì đó, không thể chấp nhận mất đi).

Tạo ra khổ đau khi điều đó thay đổi hoặc mất đi (ví dụ: dính mắc vào danh vọng, khi bị mất chức thì đau khổ).

Xem mọi thứ là của tôi, thuộc về tôi và không muốn buông bỏ.

Ví dụ:

Một người quá yêu thích một món đồ đến mức khi mất đi thì đau buồn không nguôi.

Một người dính mắc vào lời khen, khi không được khen thì thấy khó chịu, mất tự tin.

2. Cuốn theo là gì?

Cuốn theo là trạng thái tâm bị lôi kéo bởi một suy nghĩ, cảm xúc hay hoàn cảnh nào đó mà không còn sự tỉnh thức, khiến bản thân mất tự chủ. Khi bị cuốn theo, ta có xu hướng:

Đánh mất sự kiểm soát bản thân (ví dụ: quá giận dữ mà nói ra những lời làm tổn thương người khác).

Bị cảm xúc dẫn dắt thay vì tỉnh thức quan sát (ví dụ: đang vui thì quá phấn khích, đang buồn thì chìm sâu vào đau khổ).

Không nhận biết rõ ràng những gì đang xảy ra trong tâm.

Ví dụ:

Khi nghe ai đó chỉ trích, ta lập tức nổi giận, không suy xét mà phản ứng gay gắt.

Khi quá vui, ta mất kiểm soát, tiêu xài hoang phí hoặc hứa hẹn mà không suy nghĩ.

Khi suy nghĩ tiêu cực, ta cứ để tâm trí lún sâu vào đó mà không dừng lại để quan sát.

3. Không cưỡng cầu

Chấp nhận những gì đến và đi theo duyên, không gượng ép.

Nỗ lực hết mình nhưng không bám víu vào kết quả.

Sống thuận theo tự nhiên, biết đủ là hạnh phúc.

4. Không chấp trước

Chấp trước có nghĩa là bám víu, dính mắc vào một ý niệm, sự vật, hiện tượng nào đó và xem nó là thật, là cố định.

Không khởi tâm chấp trước nghĩa là không để tâm bị trói buộc vào một điều gì, dù là vật chất hay tinh thần.

5. Không sinh ý niệm chia tách

Chia tách có nghĩa là phân chia sự vật, hiện tượng thành hai phần riêng biệt, đối lập nhau.

Không sinh ý niệm chia tách có nghĩa là thấy mọi thứ là một thể toàn vẹn, không phân chia thành từng phần tách biệt.

Ví dụ:

Sóng và nước: Khi nhìn thấy sóng, ta không chia tách nó khỏi nước, vì sóng chính là nước. Nhưng nếu ta nghĩ sóng khác với nước, thì ta đang chia tách.

6. Không bị dính mắc vào tư duy nhị nguyên

Nhị nguyên là cách nhìn sự vật theo hai thái cực đối lập nhau: đúng-sai, thiện-ác, tốt-xấu, có-không, ta-người…

Không dính mắc vào tư duy nhị nguyên nghĩa là không xem mọi thứ là tuyệt đối cố định.

7. Các trạng thái tâm dính mắc và ảnh hưởng của chúng

1. Dính mắc (Chấp trước, Chấp thủ)

Tâm bám víu vào đối tượng, sự vật, ý niệm hay quan điểm nào đó.

Nguyên nhân gây ra khổ đau vì tạo ra sự trói buộc và ngăn cản sự tự do của tâm.

2. Cố chấp

Bám chặt vào quan điểm, nhận thức của mình mà không linh hoạt hoặc không sẵn sàng tiếp nhận sự thay đổi.

3. Bám víu (Ái chấp, Ái nhiễm)

Luyến ái hoặc tham đắm vào điều gì đó như tài sản, danh vọng, tình cảm, thậm chí cả giáo pháp.

Một trong những gốc rễ chính của khổ đau.

4. Cưỡng cầu (Cầu bất đắc khổ)

Khi con người mong cầu một điều gì đó quá mức nhưng không đạt được, họ sẽ sinh khổ.

5. Cuốn theo

Khi tâm bị cuốn vào các trạng thái cảm xúc như vui, buồn, yêu, ghét mà mất đi sự tỉnh thức.

6. Lôi kéo

Tìm cách kiểm soát hoặc ép buộc người khác theo ý mình.

7. Tham đắm (Dục ái, Hữu ái, Phi hữu ái)

Chìm đắm vào dục lạc, sự tồn tại hoặc mong cầu hư vô.

Một trong những nguyên nhân chính dẫn đến tái sinh trong luân hồi.

8. Xua đuổi

Phản kháng, không chấp nhận một thực tại nào đó.

Một dạng của bám víu—bám víu vào mong muốn loại trừ.

9. Tư duy nhị nguyên (Nhị nguyên luận, Nhị biên kiến, Phân biệt)

Cách nhìn thế giới dưới dạng đối lập: tốt-xấu, đúng-sai, ta-người, có-không...

Là một chướng ngại trên con đường giác ngộ vì tạo ra sự phân biệt và bám chấp vào một trong hai cực đoan.

10. Đối đãi (Tương đối, So sánh, Phân biệt đối xử)

Tâm phân chia sự vật thành hai mặt đối lập và hành xử theo đó.

11. Trói buộc (Phược, Hệ phược, Kiết sử)

Bị ràng buộc bởi tham, sân, si, các quan niệm sai lầm và thói quen nghiệp lực.

12. Luyến tiếc

Không buông bỏ được quá khứ, níu kéo những gì đã mất.

13. Mong cầu

Khát vọng mãnh liệt đối với một điều gì đó.

14. Kỳ vọng

Đặt niềm tin quá mức vào một kết quả mong muốn.

15. Tâm trói buộc

Một người luôn bị ám ảnh bởi quá khứ, tư tưởng, quan điểm,... không thể sống tự do.

16. Đồng hóa và không đồng hóa

Không đồng hóa có nghĩa là không xem một điều gì đó là chính mình, không bám chấp vào nó như một phần của bản thân.

Trong Phật giáo, không đồng hóa giúp ta nhận ra rằng cảm xúc, suy nghĩ, thân thể, danh vọng, tài sản… đều không phải là “ta”. Khi không đồng hóa, ta không bị khổ đau vì những thay đổi của chúng.

1. Ví dụ

Đồng hóa với cảm xúc

Tôi đang giận! Tôi là người nóng tính!

Khi ai đó nói điều không hay, ta nghĩ rằng "Họ đang xúc phạm tôi", rồi tức giận và đau khổ.


Không đồng hóa với cảm xúc

Có cơn giận đang khởi lên, nhưng nó không phải là tôi. Nó đến rồi nó sẽ đi.

Khi ai đó xúc phạm, ta chỉ thấy đó là lời nói, không phải là sự thật về bản thân.


Đồng hóa với suy nghĩ

Tôi là người thất bại! Tôi không giỏi!

Khi thất bại trong công việc, ta tin rằng mình kém cỏi và mất hết tự tin.


Không đồng hóa với suy nghĩ

Đây chỉ là một ý nghĩ, nó không phải là tôi.

Ta thấy rằng suy nghĩ chỉ là một hoạt động của tâm, không có giá trị tuyệt đối.


Đồng hóa với cơ thể

Tôi đẹp, tôi xấu, tôi phải giữ mãi vẻ ngoài này.

Khi già đi hoặc ốm yếu, ta sợ hãi vì nghĩ rằng bản thân đã mất giá trị.


Không đồng hóa với cơ thể

Thân thể chỉ là tập hợp của tứ đại (đất, nước, gió, lửa), nó không phải là tôi.

Khi hiểu điều này, ta không còn lo lắng về sự già nua hay bệnh tật.


Đồng hóa với danh vọng, địa vị

Tôi là giám đốc, tôi là người quan trọng.

Khi mất chức vụ, ta đau khổ vì cảm thấy mình vô giá trị.

Không đồng hóa với danh vọng

Địa vị chỉ là duyên hợp, không phải là tôi.

Khi mất chức, ta vẫn bình an vì biết rằng danh vọng không phải bản chất thật của mình.


Làm sao để thực hành không đồng hóa?

Nhìn mọi thứ như một hiện tượng khách quan

Thay vì nói "Tôi đang giận", hãy nói "Có cơn giận khởi lên".

Thay vì nói "Tôi buồn", hãy nói "Có cảm giác buồn đang xuất hiện".

Khi quan sát như vậy, ta thấy cảm xúc chỉ là một hiện tượng thoáng qua, không phải "tôi".

Quan sát mà không phán xét

Khi có suy nghĩ tiêu cực, đừng cố xua đuổi hay đồng hóa với nó. Chỉ cần thấy rằng nó đến rồi đi.

Ví dụ: Khi có suy nghĩ "Tôi thất bại", hãy nhận biết nó chỉ là một ý nghĩ, không phải sự thật.

Nhận ra mọi thứ là vô thường

Không có gì tồn tại mãi mãi, kể cả suy nghĩ, cảm xúc, thân thể hay hoàn cảnh.

Nếu mọi thứ thay đổi liên tục, thì không có gì để ta bám chấp và xem là "tôi".

Quay về với hơi thở và hiện tại

Khi cảm xúc mạnh mẽ xuất hiện, hãy tập trung vào hơi thở.

Hít vào: "Biết rằng đây chỉ là cảm xúc."

Thở ra: "Nó đến rồi nó sẽ đi."

Chi tiết

Xuất Excel

Danh sách